Mikroplastikler Nedir?
Mikroplastikler, 5 milimetreden küçük plastik parçacıklarıdır ve günümüzde küresel bir çevre ve sağlık sorunu haline gelmiştir.
Bu parçacıklar kara ve su ekosistemlerinde bulunur; ayrıca soluduğumuz havada ve sık tükettiğimiz gıdalarda da tespit edilmiştir. Kökenleri doğrudan olabilir ya da daha büyük plastik atıkların parçalanması sonucunda oluşabilirler.
Küçük boyutları nedeniyle filtrelenmeleri ve ortamdan uzaklaştırılmaları zordur; bu da çevrede ve besin zincirinde birikmelerine yol açar.
Mikroplastik Türleri: Birincil ve İkincil Sınıflandırma
Tüm mikroplastikler küçük boyutlara sahip olsalar da, aynı kökene veya işleve sahip değildirler. Nasıl oluştuklarını – ve nasıl önlenebileceklerini – daha iyi anlamak için mikroplastikleri iki ana türe ayırmak gerekir: birincil ve ikincil mikroplastikler.
Bu sınıflandırma, Danimarka Çevre Koruma Ajansı ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) gibi kuruluşlar tarafından da yaygın olarak kabul edilmektedir.
Birincil Mikroplastikler
Bunlar, kasıtlı olarak 5 mm’den küçük olacak şekilde üretilen mikroplastiklerdir. Yüz temizleme jelleri, diş macunları, duş jelleri ve endüstriyel temizlik ürünleri gibi günlük kullanımdaki birçok üründe bulunurlar.
Ayrıca, sentetik giysilerin yıkanması sırasında salınan mikrofiberler de bu kategoriye girer. Bu parçacıklar çok küçük oldukları için, arıtma tesislerindeki klasik filtreleme sistemlerinden kaçarak genellikle nehir, deniz ve sonunda içme suyuna karışırlar.
İkincil Mikroplastikler
Bunlar, poşetler, şişeler, ambalajlar veya balık ağları gibi daha büyük plastik nesnelerin parçalanması sonucu oluşur. Bu süreç, güneş ışığına, rüzgâra, suya ve mekanik aşınmaya uzun süre maruz kalma sonucu doğal olarak gerçekleşir.
Parçalanma süreci yıllar, hatta on yıllar sürebilir; bu süreçte plastik atıklar yavaş yavaş mikroskobik parçalara ayrılır ve kolayca yayılır.
Mikroplastikler Nereden Gelir?
Mikroplastiklerin birçok kaynağı vardır. Bazıları bu parçacıkları bilerek salan ürünlerden gelirken, bazıları da plastik malzemelerin kullanımı, aşınması veya terk edilmesi sonucu ikincil olarak oluşur. Aşağıda, bilimsel ve çevresel kuruluşlar tarafından belirlenen başlıca kaynaklar yer almaktadır.
Lastik Aşınması ve Yol Boyaları
Bir araç her hareket ettiğinde, lastikler aşınır ve küçük plastik parçacıkları havaya karışır veya yağmurla birlikte kanalizasyona ve su yollarına taşınır. Aynı şekilde, yollarda kullanılan boyalar da zamanla dökülerek çevreye plastik parçacıkları yayar.
Sentetik Tekstillerden Gelen Mikrofiberler
Polyester, naylon veya akrilik gibi sentetik malzemelerden yapılmış giysiler yıkama sırasında mikrofiber salar. Bu lifler çamaşır makinesi filtrelerinden geçerek atık su sistemine karışır ve çoğu zaman arıtılmadan doğaya ulaşarak su kirliliğine katkıda bulunur.
Kozmetikler ve Kişisel Bakım Ürünleri
Birçok ülkede kullanımları kısıtlansa da, bazı ürünler hâlâ plastik mikro tanecikler içermektedir. Bu küçük granüller özellikle peeling ürünlerinde ve diş macunlarında bulunur; mikroskobik boyutları nedeniyle kanalizasyon sistemine ulaştıklarında temizlenmeleri zordur.
Büyük Plastikleri Doğal Yollarla Parçalanması
Yanlış yönetilen plastik atıklar – örneğin ambalajlar veya poşetler – zamanla doğal etkenlere maruz kalarak parçalanır. Bu durum, özellikle sahil ve deniz ortamlarında, ikincil mikroplastiklerin en yaygın kaynaklarından biridir.
Mikroplastiklerin Çevre ve Sağlık Üzerindeki Etkileri
Mikroplastikler ekosistemler üzerinde uzun süreli etkilere sahiptir. Su ortamlarında, balıklar, kabuklular ve diğer canlılar tarafından yutularak fiziksel zararlara ve hatta ölüme neden olabilirler.
Ayrıca bu kirleticiler, yüzeylerine yapışan toksik maddeleri taşır ve böylece besin zincirine girerler.
İnsan sağlığı açısından, son araştırmalarda mikroplastiklerin kanda, akciğerlerde, anne sütünde ve hatta plasentada bulunduğu tespit edilmiştir.
Uzun vadeli etkileri hâlâ araştırılmakta olsa da, endokrin sistemini bozabileceği ve kronik iltihaplanmalara yol açabileceği düşünülmektedir. DSÖ gibi kuruluşlar, mikroplastiklere maruz kalmayı ve yutulmasını azaltmayı öncelik haline getirmiştir.
Mikroplastik Ayak İzini Azaltmak İçin Altı Öneri
Mikroplastiklere maruz kalmamızı azaltmak, günlük yaşamda küçük adımlarla başlar. İşte hem sağlığınızı hem de gezegeni korumak için görünmez plastiklerin kullanımını ve tüketimini azaltmaya yardımcı olacak altı pratik öneri:
Suyunuzu filtreleyin ve tek kullanımlık plastiklerden kaçının
Tappwater’ın EcoPro gibi su filtreleri, mikroplastikleri ve diğer kirleticileri doğrudan musluk suyundan uzaklaştırmaya yardımcı olur. Bu, hem pratik hem de sürdürülebilir bir çözümdür ve plastik şişelerdeki suya göre çok daha ekonomik bir alternatiftir.
Kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinizi kontrol edin
Satın almadan önce içerikleri inceleyin. Polietilen, polipropilen veya naylon içeren ürünlerden kaçının. Eko sertifikalı doğal alternatifleri tercih edin.
Sentetik giysileri dikkatli yıkayın
Yıkama sıklığını azaltın, soğuk su kullanın ve nazik yıkama programlarını seçin. Mikrofiberleri yakalayan özel çamaşır torbaları kullanarak bunların kanalizasyona karışmasını önleyebilirsiniz.
Havada kurutmayı tercih edin
Kurutma makineleri de mikrofiberlerin çevreye yayılmasına neden olabilir. Mümkünse, giysilerinizi dışarıda veya iyi havalandırılmış alanlarda kurutun.
Sürdürülebilir ulaşım yöntemlerini seçin
Daha az araç kullanmak, lastik aşınmasını ve dolayısıyla mikroplastik salınımını azaltır. Yürümek, bisiklete binmek veya toplu taşımayı tercih etmek hem sizin hem de gezegenin sağlığı için daha iyidir.
Balık ve deniz ürünleri tüketimini azaltın
Özellikle filtreyle beslenen deniz canlıları, dokularında yüksek miktarda mikroplastik biriktirebilir. Tüketimi azaltın ve sürdürülebilir balıkçılıktan elde edilen sertifikalı ürünleri tercih edin.
Sonuç: Küçük Değişiklikler, Büyük Etki
Mikroplastikler her yerde, ancak hem onlara maruziyetimizi hem de çevresel etkilerini azaltma gücüne sahibiz. Sürdürülebilir alışkanlıklar edinmek ve Tappwater filtreleri gibi çözümler kullanmak, başlamak için etkili ve ulaşılabilir bir yoldur. Sağlığınız – ve gezegen – size teşekkür edecektir.
